«تریلوژی تِبای» عنوانِ کلّی سه نمایشنامه از «سوفوکل» (Sophocles)، مربوط به شهر «تِبای» (یا «تِب») در یونانِ باستان، با این عناوین است: «اودیپوس ‌شهریار»، «اودیپوس در کولونوس» و «آنتیگونه». سوفوکل (496 تا 406 پیش ‌از‌ میلاد) یکی از نمایشنامه‌‌نویسان و کارگردانان بزرگ یونان باستان است و نمایشنامه‌ی نخُستِ این سه‌گانه‌ی او مورد توجّه و تحلیل خاصّ و روانکاوانه‌ی «زیگموند فروید» قرار گرفته و اصطلاحات «عقده‌ی اودیپ» و «مرحله‌ی اودیپال» را وارد فرهنگ روانکاوی، روانشناسی و روانپزشکی کرده ‌است. امّا از دیدگاه‎های نوین روانکاوی، تعبیر فروید از این تراژدی باستانی تا چه حدّ معتبر و جامع است و آیا تعابیرِ روانکاوانه‌ی دیگری نیز از این تریلوژی سوفوکل وجود دارد؟
       پاسُخ به این پرسش، به‌‌مثابه‌ی نمونه‌ای رهگشا برای تحلیل روانکاوانه‌ی آثار ادبی و هنری، موضوع سخنرانی «محمّدرضا یکرنگ صفاکار» بود که به‌‌گونه‌ای آمیخته با نمایشنامه‌خوانی با بازیگردانی «فرید نظری» و بازی او، «سعیده فاضلی»، «آرمین حُکمی» و «ماهور میرزانژاد»، و اجرای زنده‌ی موسیقیِ متنی اوریژینال ساخته‌ی «کامبیز ایزدپناه» برای فلوت با نوازندگی آهنگساز، پیانو با نوازندگی «مهرزاد شایقی» و دف با نوازندگی «حسین مقبول‌کردار» اجرا ‌شد.
        سطور زیر نشانگر طرح کلّیِ برنامه است؛ شامل سرفصل‌های سخنرانی، بخش‌های مورد اشاره‌ی سخنران از نمایشنامه‌ها که بازیگران دیالوگ‌هایَش را اجرا می‌کنند و جاهایی پیش یا پس از این اجرای دیالوگ‌ها که قطعات موسیقی اوریژینال اجرا ‌می‌شوند:
******
+ سوفوکل و نمایشنامه‌هایش
+ شرح داستان «اودیپوس‌شهریار» (429 ق.م.)
+ شرح داستان «اودیپوس در کولونوس» (411 یا 410 ق.م.)
+ شرح داستان «آنتیگونه» (442 یا 440 ق.م.)
+ اهمیّت داستان اودیپوس در نظریه‌ی روانکاوی «زیگموند فروید» (1939 - 1856):
+ جایگاه نظریه‌ی «عقده‌ی اودیپ» و «مرحله‌ی اودیپال» در روانکاوی و روانشناسی امروز
+ نقد «اریک فروم» (1980 - 1900) از نگاه ناکامل و اشتباه فروید به اودیپوس‌شهریار:
+ پس‌و‌پیش شدن نافرویدی داستان اودیپوس / رؤیای نهفته و آشکار
+ واکنش اودیپوس در مقابل گذشته‌یابی تیِرِسیاس و خودش
< نمایشنامه‌خوانی(1): مویه‌ی اوِدیپوس در نکوهش خود - موسیقی(1)
+ واکنش متفاوت اودیپوس به سرنوشت‌اش، در کولونوس:
< نمابشنامه‌خوانی(2): اوِدیپوس و همسرایان (مردم کولونوس)
+ و تکرار همین سخنان به گونه‌ای دیگر در پاسخ کرئون که دغل‌بازانه می‌خواهد تسئوس و مردم‌اش را از حمایت اودیپوس بازدارد:
< نمایشنامه‌خوانی(3): اودیپوس در پاسُخ دغل‌بازی کرئون به تسئوس و مردم کولونوس – موسیقی(2)
+ سخن اوِدیپوس به دختران‌اش در نکوهش کیفری که در گذشته به خود  روا داشته‌ است:
< نمایشنامه‌خوانی(4): سخن اوِدیپوس به دختران‌اش
+ احساس بی‌گناهی و عدم مسئولیّت اودیپوس در مقابل تثبیت گناه و مسئولیّتی که فروید می‌گوید / عامل بیرونی در برابر عامل درونی
+ مرگ سرخوشانه‌ی اودیپوس و امّا حسِّ دهشت ناظران
+ نشانه‌های اختلاف پدران و پسران در هر سه نمایشنامه بدون نشانه‌های رقابت جنسی
+ علّت نفرین اودیپوس بر پسران‌اش:
< نمایشنامه‌خوانی(5): سخن اوِدیپوس در باره‌ی پسران‌اش
+ حکومت عادلانه‌ی اودیپوس / جنبه‌های مذهبی، سیاسی و اجتماعی اختلافات پدران و پسران هر چه که جلوتر می‌رویم
+ دو نوع نگرش و منش نسبت به انسان و قدرت   
+ ابوالهول یا اِسفینکس و معمّایَش: کنجکاوی جنسی کودک؟ و یا تأکید بر ضرورت یادآوری خاستگاه انسان؟
+ گایا – پسر عجیب‌الخلقه‌ای به نام تیفون – اسفینکس و...
+ کائوس – گایا – اِروس - اورانوس – کرونوس و زئوس
+ اسفینکس و مصر هرودت:
< نمایشنامه‌خوانی(6): سخن اوِدیپوس در باره‌ی پسران‌اش (در مقایسه با دختران‌اش)
+ اودیپوس: کدام نشانه‌ها او را - در نمایشنامه‌ی نخُست - مستعدِّ پاسُخ به معمّای اسفینکس کرده ‌است؟:
+ اودیپوس - در نمایشنامه‌ی دوم - بر پلّه‌ی دهانه‌ی ورودی غار می‌نشیند و:
< موسیقی(3) - نمایشنامه‌خونی(7): روستایی و اوِدیپوس
+ و نیایش اودیپوس که دریافته به آخرین منزلگاه خود نزدیک شده ‌است:
< موسیقی(4) - نمایشنامه‌خوانی(8): نیایش اوِدیپوس
+ توصیه‌ی اهالی کولونوس به اودیپوس برای بخشش الاهگان بیشه‌زار و غار مقدّس
+ اودیپوس به تسئوس: هدیه‌ی «تن زجردیده و بدمنظر» من به سرزمین شما
< نمایشنامه‌خوانی(9): تسئوس خطاب به همسرایان (مردم کولونوس)
+ در مقابل رفتار حیله‌گرانه و بعد متجاوزانه‌ی کرئون، اودیپوس، دختران مینوی و زن.ایزدان را که گویا در حریم آنان است، به یاری و پشتیبانی خویش می‌خواند و آنگاه که زمان مرگ او با غرّش «جان‌شکار آسمان» اعلام می‌شود، اودیپوس چنین می‌گوید:
< نمایشنامه‌خوانی(10): وداع اوِدیپوس - موسیقی(5) و تداوم‌اش:
+ بعد، پیکی صحنه مرگ‌اش را چنین شرح می‌دهد:
< ادامه‌ی نمایشنامه‌خوانی: سخن پیک در شرحِ مرگِ اوِدیپوس - و ادامه‌ی موسیقی
+ پُرسش‌هایی در باره‌ی الاهگانِ پُر برکتِ زمینی و دختران شب و تاریکی؛ هولناک و احترام‌انگیز: + نمادها و نشانه‌ها
+ تأمُّل در نظریّات حقوقدان و مورّخ سوئیسیِ قرن نوزدهم «یوهان یاکوب باخوفن» در کتاب چهار جلدیِ «حقِّ مادری» و تحقیقات مستقل مورّخ و مردم‌شناس آمریکاییِ قرن نوزدهم «لوئیس هنری مورگان» در کتاب‌اش «جامعه‌ی باستان» در باره‌ی جوامع بدوی و پیشاتاریخی
+ نمونه‌ها از ادبیّات دنیای باستان: «اِنومااِلیش» - تریلوژیِ تراژیکِ «اورستیا» اثر «اِشیل» و ...
+ نگاهی دیگر به نمادها و نشانه‌های اودیپوس و داستانَش:
+ «کهن‌الگوها» و «ناخودآگاه جمعی» «کارل گوستاو یونگ» (1961 - 1865):
+ مادر و نمادهای دوگانه‌اش    
+ نمونه‌ها از هنر و فرهنگ و ادبیّات دنیای معاصر
+ نمونه‌ها از رؤیاها و کابوس‌های آدمیان، نقّاشی‌ها و قصّه‌های کودکان، افسانه‌های ملل و  ...
+ بازگشت به بحث اودیپوس: کولونوس: بهشت ازلی؛ و غار: زهدان امن و نیز رازناکِ مادر
+ و امّا غار مرگ آنتیگونه - در نمایشنامه‌ی سوم:
< موسیقی(6) - نمایشنامه‌خوانی(11): آنتیگونه در وصف حال خود در غارِ مرگ‌اش
+ و یا آنتیگونه در واپسین گفت‌وگو با ایسمنه خود را «خدمتگزار مردگان» می‌نامد و سرانجام، در آخرین کلامَش، با مردم شهر چنین وداع می‌کند :
< نمایشنامه‌خوانی(12): آنتیگونه در آخرین وداع‌اش با مردم
+ اختلاف کرئون و آنتیگونه: دلیل آنتیگونه برای سرپیچی‌اش از قوانین کرئون:
< نمایشنامه‌خوانی(13): آنتیگونه به کرئون - موسیقی(7)
+ آیین به‌خاک‌سپاری مردگان: آیینی زنانه؛ و پیوند این آیین با عشق مادرانه در این مجادله‌ی آنتیگونه با کرئون:
< موسیقی(8) - نمایشامه‌خوانی(14): کرئون و آنتیگونه - تداوم موسیقی
+ کرئون و آنتیگونه نماینده‌ی دو منش متفاوت‌اند. چنانکه آنتیگونه به کرئون می‌گوید:
< تداوم موسیقی - ادامه‌ی نمایشنامه‌خوانی: آنتیگونه خطاب به کرئون
+ نظام مادرشاهی: نخُستین تمدّن و نماد عشق و یگانگی و صلح
+ توضیح تفاوت‌های اصل مادری با اصل پدری
+ کلام دیگری از کرئون به شیوخ شهر، نشانگر تقابل دو اصل در قالب تقابل او با آنتیگونه:
< نمایشنامه‌خوانی(15): کرئون به شیوخ شهر در باره‌ی آنتیگونه
+ و یا در پایان مجادله‌اش با آنتیگونه؛ و به پسرَش هایمون: «ای برده‌ی زنان!»
+ و نیز در این تقاضای یاری‌ آنتیگونه از خواهر بزرگترَش ایسمنه:
< موسیقی(9) - نمایشنامه‌خوانی(16): آنتیگونه و ایسمنه
+ توضیح در باره‌ی ایسمنه و اسارت‌باری وضعیّت او به‌رغم سازش: کرئون دو خواهر را به دو مار تشبیه می‌کند
+ نگاه کرئون به زن و ازدواج:
< نمایشنامه‌خوانی(17): کرئون درباره‌ی نامزدی هایمون با آنتیگونه
+ ارتباط تفاوت‌های اصل پدری و اصل مادری با دموکراسی، عدالت، عشق، خودکامگی و ... چنانکه در مجادله‌ی هایمون با پدرش کرئون:
< موسیقی(10) - نمایشنامه‌خوانی(18): کرئون و هایمون - تداوم موسیقی
+ ادامه‌ی بحث قبلی و توضیح نظر مخالف سوفوکل در باره‌ی ازدواج خویشاوندی به‌رغم طرفداری او از اصل مادری
+ توضیح ضرورت تعادل و اتّحاد بین مادرانگی و پدرانگی و معایب و محاسن هر یک
+ پیروزی پدرشاهی (پدرسالاری) و کرئون: پیروزی سیاسی و اجتماعی و نه پیروزی اخلاقی و معنوی؛ چنانکه تیِرِسیاس، خطاب به کرئون، این شکست او را پیشگویی می‌کند و بعد پیک خبرهایی شوم می‌آورد. و سپس پشیمانی دیرهنگام کرئون:
< نمایشنامه‌خوانی(19): کرئون و پیک در مواجهه با مرگ آنتیگونه و هایمون - موسیقی(11)
+ مسایل عصر پریکلس و سوفوکل: سوفسطائیان و دو تفکّر میان آنان، فساد و طاعون، چنگ‌های پِلوپونزی و پیروزی اسپارت‌ها و ...
+ نشانه‌ها و بازتاب‌های مسایل مورد بحث در رویدادهای اجتماعی، فرهنگی، فلسقی و هنری عصر ما و نیز در آثار هنری معاصر (از جمله در سینما و موسیقی) و نتیجه‌گیری؛ با اشاراتی به سرود همسرایان در پایان آنتیگونه:
< نمایشنامه‌خوانی(20): سرود همسرایان در پایان آنتیگونه - موسیقی(12)
******
       به ‌این ‌ترتیب در این برنامه، سخنرانی در باره‌ی تریلوژی تبای اثر سوفوکل، با نمایشنامه‌خوانی بازیگرانه‌ی بیست بخش از سه نمایشنامه‌ و اجرای زنده‌ی دوازده قطعه‌ی اختصاصاً ساخته‌شده برای این بخش‌های نمایشنامه‌خوانی، همراه شد و این، تجربه‌ای بکر از نوع خود و نیز نخستین برنامه‌ی بیناگروهی از این دست بود که در خانه‌ی فرهنگ گیلان اجرا می‌شد و از این ‌رو کاستی‌هایی نیز داشت. امّا، با اینکه دو ساعت ‌و نیم طول کشید و در هوای پاییزی نسبتاً سرد ایوان خانه برگزار شد، از حضورِ پُر صبر و حوصله‌ی مخاطبانی بسیار در ابوان و حیاط خانه برخوردار گشت؛ چنانکه انگیزه‌ای برای تداوم چنین برنامه‌هایی ایجاد شد.